เนื้อหา

        นิทรรศการ หมายถึงการจัดแสดงข้อมูลเนื้อหาผลงานต่าง ๆ ด้วยวัสดุ สิ่งของ อุปกรณ์และกิจกรรมที่หลากหลายแต่มีความสัมพันธ์กันในแต่ละเรื่องโดยมีจุดมุ่งหมายที่ชัดเจน มีการวางแผนและออกแบบที่เร้าความสนใจให้ผู้ชมมีส่วนร่วมในการดู การฟัง การสังเกต การจับต้องและการทดลองด้วยสื่อที่หลากหลาย เช่น รูปภาพ ของจริง หุ่นจำลอง ป้ายนิเทศ และกิจกรรมต่าง ๆ เช่น การประกวด การแข่งขัน การบรรยาย การสาธิต การอภิปราย และการตอบปัญหา เป็นต้น

        การจัดแสดงและนิทรรศการ แสดงให้เห็นว่าการจัดแสดง คือ นิทรรศการขนาดเล็กมาก นอกจากนี้ยังมีนิทรรศการขนาดใหญ่ ได้แก่ นิทรรศการประเภทงานแสดง (fair) หมายถึง นิทรรศการขนาดใหญ่ที่มีบริเวณกว้างขวาง และงานมหกรรม (exposition) หมายถึง นิทรรศการขนาดใหญ่มโหฬารระดับชาติหรือนานาชาติ ดังนั้นจึงกล่าวโดยรวมได้ว่า “การจัดแสดงทุกขนาดเป็นนิทรรศการ”

ความสำคัญของนิทรรศการ

             นิทรรศการเป็นสื่อที่มีคุณค่าและมีศักยภาพสูงในการดึงดูดความสนใจของผู้ชมได้ดีเนื่องจากความหลากหลายของสื่อสามารถตอบสนองความแตกต่างระหว่างบุคคลของผู้ชมได้       ดังนั้นนิทรรศการที่ดีจะมีอิทธิพลต่อผู้ชมในด้านความรู้ความเข้าใจ การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมด้านอารมณ์และความรู้สึก การเปลี่ยนแปลงเจตคติ รวมทั้งการตัดสินใจดังจะเห็นได้จากตัวอย่างนิทรรศการทางการศึกษา ทางการค้าและทางศิลปวัฒนธรรม

วัตถุประสงค์ในการจัดนิทรรศการ

            1.เพื่อถ่ายทอดประสบการณ์ ความรู้ความเข้าใจในเรื่องต่าง ๆ
            2.เพื่อสร้างความประทับใจ ให้ผู้ชมเกิดความเลื่อมใสศรัทธา
            3.เพื่อกระตุ้นให้ผู้ชมหรือกลุ่มเป้าหมายเปลี่ยนแปลงทัศนคติไปตามวัตถุประสงค์ขององค์กร
            4.เพื่อการประชาสัมพันธ์หรือสร้างภาพพจน์ที่ดีของบุคลากร องค์กร หรือหน่วยงาน
            5.เพื่อสร้างความบันเทิง
            6.เพื่อเป็นการประเมินประสิทธิภาพของการปฏิบัติงานโดยรวมของหน่วยงานหรือ องค์กรที่เป็นเจ้าของนิทรรศการแต่ละครั้ง

คุณค่าของนิทรรศการ
           1.เป็นแหล่งรวบรวมความรู้ ความคิดและข้อมูลต่าง ๆ
           2.เป็นแหล่งถ่ายทอดสิ่งที่เป็นนามธรรมให้เป็นรูปธรรมได้โดยอาศัยสื่อต่าง ๆจึงทำให้เข้าใจง่ายขึ้น
           3.เป็นการถ่ายทอดประสบการณ์ที่มีประสิทธิภาพโดยเปิดโอกาสให้ผู้ชมมีส่วนร่วมใน กิจกรรมต่าง ๆ
           4.เป็นการส่งเสริมการทำงานเป็นหมู่คณะได้เป็นอย่างดี
           5.การใช้สื่อหลายชนิดในการจัดแสดงนิทรรศการ

ศิลปะการจัดนิทรรศการ  นิทรรศการเป็นสื่อเพื่อการประชาสัมพันธ์อย่างหนึ่งที่เน้นการรับรู้ทางตา  การรับรู้ทางประสาทตานั้น  จำเป็นต้องมีการดึงดูดเร้าความสนใจให้คนดูในสิ่งที่ต้องการให้ดู    มิฉะนั้นแล้วสื่อที่จัดไว้ก็อาจหมดความหมายไปได้  การสร้างสิ่งจูงใจให้ประสาทตาสัมผัส  ประกอบด้วยองค์ประกอบทางศิลปะ  หลายอย่าง  ได้แก่

        1. ความสมดุล  (balance)  การจัดให้มีความสมดุลในการออกแบบสามารถแบ่งได้  2  ประเภท  ได้แก่

           สมดุลเท่ากันทั้ง  2  ด้าน  (symetrical  or  formal  balance)  คือการจัดให้มี  2  ส่วน  ซ้าย  ขวา  มีความเท่ากันโดยการจัดวาง  หรือติดตั้งในลักษณะที่เหมือนกัน  กล่าวคือ  เท่ากันหมดทั้งระยะทางและตำแหน่งที่วาง  เมื่อมองแล้วทำให้สองข้างมีนำหนักเท่ากัน  การจัดแบบนี้เหมาะกับงานที่เป็นทางการ  และดูค่อนข้างจริงจัง

           สมดุลไม่เท่ากันทั้ง  2  ด้าน  (asymetrical  or  informal  balance)  เป็นการจัดที่ทั้ง  2  ด้านไม่เท่ากัน  ทั้งระยะทางและตำแหน่งที่วาง  แต่เมื่อมองดูแล้วจะมีความรู้สึกว่าทั้งสองข้างมีน้ำหนักเท่ากัน  ไม่เอียงไปข้างใดข้างหนึ่ง ความสมดุลเกิดจากความรู้สึกเมื่อดูด้วยสายตา  ซึ่งการจัดรูปแบบของความสมดุลไม่เท่ากันทั้ง  2  ด้าน  (asymetrical  balance)  เป็นแบบที่นิยมใช้กันมาก  เพราะทำให้การจัดแปรเปลี่ยนไปได้หลายรูปแบบ  และไม่ทำให้เกิดความจำเจนัก  เพราะรูปแบบของงานจะมีสิ่งใหม่ๆ  ปรากฏได้ตลอดเวลา  การจัดให้เกิดความสมดุลแบบนี้ต้องอาศัยประสบการณ์ของผู้จัดที่จะต้องเข้าใจองค์ประกอบทางศิลปะอยู่บ้าง  จึงจะจัดได้รูปแบบที่ดี

         2.  ความเป็นหน่วยหรือเอกภาพ (unity)  การจัดสิ่งต่างๆ  ให้คนดูนั้น ความรู้สึกเป็นหน่วยเป็นสิ่งสำคัญอีกอย่างหนึ่ง  ทั้งนี้เพราะเมื่อดูแล้วจะทำให้รู้สึกเกิดความเป็นกลุ่มก้อนไม่กระจัดกระจาย  วิธีการจัดความเป็นหน่วยนี้ผู้จัดจะให้ความสำคัญของพื้นที่รอบๆ  และจัดให้มีส่วนอื่นๆ  ให้เป็นรอง  ผู้ที่ขาดประสบการณ์จะจัดภาพในพื้นที่ที่กำหนดกระจัดกระจาย  และมีมากจนหาจุดเด่นของภาพนั้นไม่ได้

         3.  การสร้างจุดสนใจ (point  of  interest)  การสร้างจุดสนใจให้มองเป็นอันดับสำคัญว่าทำอย่างไรคนจึงจะสนใจมอง  ซึ่งในธรรมชาติของคนเรานั้น  ชอบมองในสิ่งที่มีความสวยงาม  แต่ความสวยงามเป็นผลสุดท้ายของการมอง  ซึ่งอาจจะเริ่มมาจากจุดใดจุดหนึ่งที่อาจจะไม่ใช่ความสวยงาม  แต่เริ่มมาจากความแตกต่างของภาพกับพื้นในภาพนั้น  ซึ่งเรื่องของความแตกต่าง (contrast)  นั้นมีหลายลักษณะ  ได้แก่  ความแตกต่างของขนาด  ความแตกต่างของผิว  และความแตกต่างของทิศทาง  เป็นต้น

         4.  สี  สีที่จะนำมาใช้เป็นสื่อสร้างจุดสนใจนี้  เป็นที่ยอมรับกันเป็นอย่างดีแล้วว่าสามารถใช้ให้เกิดความสนใจได้  แต่ก็ต้องคำนึงถึงปริมาณ  หรือจำนวนสีที่ใช้ด้วย  การจะให้เกิดจุดสนใจได้  จะต้องไม่ใช้สีร่วมกันมากนัก  มิฉะนั้นความแตกต่างก็จะไม่มี  ซึ่งจะมีผลไปถึงความแตกต่างที่เด่นชัดด้วย  การใช้สีนั้นไม่จำเป็นต้องใช้สีหลายสีนัก  แต่การให้ปริมาณสีใดสีหนึ่งมากกว่าย่อมก่อให้เกิดความแตกต่างได้

         5.  เทคนิคในการนำเสนอ  เป็นอีกวิธีหนึ่งที่จะสร้างจุดสนใจให้ดึงดูดสายตาผู้ชมได้  เทคนิคที่ใช้นี้มีต่างๆ กันไป  แล้วแต่ความคิดสร้างสรรค์มีมากน้อยเพียงใด  ซึ่งเราจะพบเสมอว่าแม้ในเรื่องที่เสนอเรื่องเดียวกัน  แต่เทคนิคต่างกัน  ความสนใจจะแตกต่างกันไปด้วย    ตัวอย่างเทคนิคได้แก่  การฉีกกระดาษ  การเสปรย์สี  การผสมผสานของวัตถุที่ใช้  ภาพการ์ตูน  การประสานมิติ  เป็นต้น

         การนำองค์ประกอบศิลปะไปใช้ในงานนิทรรศการนั้น  ในทางปฏิบัติจริงๆ  แล้วเมื่อเริ่มผลิตสิ่งใดขึ้นก็จะใช้องค์ประกอบผสมผสานกันไป  ไม่อาจแบ่งแยกออกมาอย่างเด่นชัด  สำหรับผู้ที่คิดว่าตนเองไม่ค่อยมีพื้นฐานนั้น  ขอให้ตัดประเด็นนี้ออกไปได้  เพราะมนุษย์เรานั้นมีศิลปะอยู่ในตัวแล้วทุกคน  เพียงแต่ว่ายังไม่ได้นำออกมาใช้เท่านั้น  ขอให้ลองฝึกหัด  สังเกต  ทดลองสักระยะหนึ่งก็จะทำให้เกิดประสบการณ์ขึ้นได้อย่างแน่นอน

เก็บตกจากงานมหกรรมการจัดการศึกษาท้องถิ่น ประจำปี 2557

อบจ.ขอนแก่น
"ร้อยรัก ร้อยมาลัย รวมในเป็นหนึ่ง"

เทศบาลเมืองป่าตองแสดงอัตลักษณ์ท้องถิ่นได้อย่างสวยงาม
logo และป้ายนิทรรศการ ฝีมือของบ้านผู้นำกรุ๊ฟ
นิทรรศการของหน่วยงานต่าง ๆ

ที่มา : คู่มือการจัดนิทรรศการ  ศูนย์ถ่ายทอดเทคโนโลยีการสหกรณ์ที่ 1 จังหวัดปทุมธานี
         ภาพถ่ายจากงานนิทรรศการงานมหกรรมการจัดการศึกษาท้องถิ่น ปี 2557 ที่อิมแพ็คเมืองทองธานี

• < ต่อไป
• ต่อไป >